eda09 2º ESO E
Experiencia DidácTICa na Aula

IES Francisco Aguiar

Betanzos


Práctica 5

Grupo e carácterísticas dos alumnos cos que se realizou a experiencia:
    Como xa quedou referenciado na anteriores prácticas, o grupo que escollín para a realización desta experiencia foi un 2º ESO, en concreto 2º ESO E. Trátase dun grupo que orixinalmente ( a comezos do curso) tiña 20 alumnos, pero xa comezada a experiencia sufriu a incorporación dunha alumna que proviña do sistema educativo velezolano, pero que por diversas circunstancias personais non asistiu a un 80% das sesións da experimentación.
    Trátase dun grupo de alumnos dun nivel académico medio e bastante heteroxéneo en canto a inquietudes académicas, actitudes cara o estudo e o traballo..., no grupo está escolarizado un alumno con Síndrome de Dawn, completamente integrado e en certa medida colaborador e participativo nas tarefas da aula e unha alumna cun gran desfase curricular motivado por varias razóns. Estes dous alumnos  están traballando na aula os contidos de cadansúa Adaptación Curricilar Significativa, polo que co gallo da experimentación, manexamos diferentes aplicacións informáticas cos contidos que eles estaban a traballar nese momento, que non eran os de fraccións. A maiores, no grupo, temos dous alumnos que se poderían ubicar en alumnos-non, é dicir, alumnos que no día a día non queren trabalar, non consigo motivalos coas diferentes extratexias que seguón, non fan as tarefas mínimas esixibles tamén para o resto dos seus compañeiros, non saben, non contestan... Xunto con varias alumnas e alumno de moi boa disposición e aptitudes cara a materia.

Obxectivos da experiencia:
    Pois os sinalados na práctica 1: que poderían quedar resumidos en:
            ✗ Promove-la automomía dos alumnos na súa aprendizaxe.
            ✗ Promove-la atención individualizada das alumnas e alumnos.
            ✗ Atender a diversidade dentro do grupo.
            ✗ Lograr unha actitude máis positiva, se cabe, de cara a materia.

Contidos matemáticos aprendidos:
    Os sinalados na práctica 4:
    • Fraccións,
    • Fraccións equivalentes,
    • Simplificación e Amplificación de fraccións,
    • Comparación de fraccións,
    • Operacións con fraccións: suma, resta, multiplicación, división, potenciación e radicación par,
    • Prioridade das operacións,
    • Resolución de preblemas.
    Condicións da aula de ordenadores e forma de uso:
    As referenciadas na práctica 1:
    •    Dispoñibilidade da aula: As catro sesións semanais.
    •    Características dos ordenadores: Son 15 ordenadores co sistema operativo  Windows, os ordenadores están "conxelados" co cal toda a información que se requira para posteriores sesión s debe ser almacenada en soporte externo, ben na internet ou nunha memoria exprtraible.
    •    Agrupamento do alumnado na aula:
            Estarán sentados de dous en dous, pois coido que deste xeito poden colaborar. Deste xeito terei a 16 alumnos en ordenadores, os dous alumnos con ACI estarán con cadanseu ordenador e outros tres individuais, pois inicialmente así o prefiren. Finalmente quedaron dispostos como indico a continuación: en grupos de dous: 14 alumnos e alumnas (formando sete grupos), e individualmente o resto, é dicir, sete alumnos. ( Tantos como grupos de dous :-) ).
    •    Distribución dos equipos:
            Están en forma de U coa mesa do profesor, canon proxector e encerado na parte aberta. Todos os alumnos de costas ao centro.
    •    Conectividade a internet:
            En todos os ordenadores.
    •    Outros medios didácticos:
            Os mencionados anterirmente.

Unidade Didáctica Descartes:
    Unidade didáctica de fraccións

Recursos auxiliares:
    O caderno do alumno referenciado nas prácticas anteriores e que foi empregado como guía didáctica de todo o proceso por parte das alumnas e alumnos, nel obtiñan as indicación e pasos a seguir, cando e como continuar con cada escena, exercicios propostos para realizaren nas escenas e un pequeno diario final onde eles anotaban os atrancos que se atopaban e evolución dos mesmos ou ben simplemente anotaban que fixeran ese día... como achegamento á necesaria reflexión sobre o propio aprendizaxe.
    As follas de traballo indicadas na práctica 3: boletín 1, boletín 2, boletín 3. Que debían de realizar nas súas casas para entregar na aula determinados días, para tentar homoxeneizar en certo grao, e ao mesmo tempo medir, os diferentes ritmos e bondades de aprendizaxe de cada alumna e alumno.

Descrición do desenrolo da experiencia:
    Pois queda resumida na práctica anterior co resumo do diario da aula da práctica 4:
    Previo ao comezo da experimentación realizouse unha exhaustiva revisión posta a punto da aula de informática instalando todos os plugins necesarios e instalando os materias de EDAD en cada ordenador para poder traballar en modo local para así non depender de posibles caídas da rede.
    A continuación realizouse unha explicación para o gran grupo, xa na aula de informática, facendo uso do ordenador do profesor xunto coa proxección do mesmo mediante un cañón. Así mesmo, eles seguían as explicacións comprobando o funcionamento das aplicacións nos seus propios ordenadores.
Deste xeito, no primeiro día na aula de ordenadores pódese guionizar como segue:
    • Explicación da experiencia da que ían formar parte.
    • Presentación dos obxectivos, tanto da experimentación como da UD que ían a traballar.
    • Realización da enquisa inicial relativa experiencia.
    • Explicación pormenorizada do caderno-guía do alumno que previamente lle fora entregada na súa aula días anteriores para que fosen botándolle un ollo.
    Deste xeito presenteillelos materiais de Descartes cos que íamos a traballar na aula, e como non hai mellor xeito que aprender que aprender facendo, logo comezaron a cacharrear coa páxina de fraccións para ver como funcionaban os botóns e para ir interiorizando a estrutura da mesma.
    O día seguinte e os sucesivos ate o final da experimentación tiveron a seguinte estrutura, salvo casos que comentarei de seguido:
    • Eu debía achegarme a súa aula de referencia para buscalos e acompañalos ate a aula de informática. Feito este debido ao funcionamento interno do centro que non permite a circulación de alumnos sen profesor en horas de clase.
    • Chegada a aula de informática e acceso aos ordenadores.
    • Traballo individual ou en grupos de dous nos ordenadores.
    • Comprobación pola miña parte dos procesos realizados, ritmo de aprendizaxe, resolución de dúbidas e varias chamadas de atención.
    Cómpre, cecais, facer notar que non realicei unha proba específica de coñecementos previos, pois; primeiro: case todos os alumnos xa os coñezo do curso anterior por darlles clase de matemáticas durante o mesmo e, segundo: a realización dunha proba inicial xeral sobre a materia que tamén contemplaba aspectos relacionados con esta UD.
    Ao comezar, ou ben ao finalizar cada clase, anotaba no meu caderno en que parte da UD ía cada alumno ou alumna e que conceptos era bo que volvese a revisar. En xeral, eles mesmos se daban conta da necesidade, ben de regresar, ben de profundizar un anaco máis, ou ben de poder avanzar sen problema.
    O material que seleccionei, seleccioneino precisamente por o que vou comentar: está organizado de tal xeito que o primeiro que se atopan é unha explicación do que van a facer nesa páxina, varios exemplos máis ou menos explicados con detalle na mesma, e unha infinitude de exercicios para practicar ese contido aos que acceden cando eles consideren que poden facerse cargo deles. A alumna ten que reflexionar sobre o que se está a tratar, explicarse o que queda no “aire”, e comprobar se o que ela cree que funciona así realmente funciona así. Practica e continúa.
    Pero claro, non todo era tan bo como eu vin á primeira vista. Que quero dicir? Pois que o tema a estudar foi o de fraccións, e un dos conceptos máis relevantes é o de fracción equivalente. Realmente é o concepto profundo do tema pois estas son as que nos permiten o manexo dos números racionais... Pois iso, creo (pois non o mirei na programación do aplet de descartes) que a creación de exercicios non ten en conta a manexabilidade das fracción creadas para traballar con elas e claro, poden verse obrigados a manexar fracción a hora de sumalas, multiplicalas... con numeradores e denominadores que eu xulgo pouco aconsellables nesta idade.
    Que quero dicir, a ver se o aclaro, que aplicación os obriga “perder” e adicar moita enerxía na simplificación de fraccións, e no cálculo do mínimo común múltiplo para operar, non centrando así a atención en precisamente iso: as operacións. Co cal creo que perdes todo, non te fixas na equivalencia de fraccións, na necesidade das mesmas para operar con elas, nos procesos que involucran as operacións.... Xulgo que debería haber dous tipos de exercicios na web (pois non sei que me da que pode ocorrer o mesmo co resto de UUDD de EDAD.). Uns, chamados de nivel A para centrar a atención no concepto a traballar, como pode ser a suma; e un nivel B onde as fraccións que sumes sexan realmente complexas no manexo. Non sei, creo que se podería facer unha reflexión sobre todo isto.
    Fíxose necesario a realización de postas en común, pois eran a maioría que tiñan problemas cos problemas de fraccións traballados na UD. Tamén coas operacións combinadas de fraccións que involucraban fracións con varias operacións de fraccións como numerador e denominador. Tamén foron os dous contidos máis complexos da UD. Aínda así, varios non tiveron maior problema con case nada e traballaron en xeral de xeito autónomo, a verdade é que foron gañendo en autonomía segundo ía avanzando a UD.
    Destacarei en tantos guións como incidencias e aspectos destacables acontecidos.
Incidencias e aspectos a destacar:
    • Como solución a unha parte do “problema” que se atoparon na manexabilidade das fracción involucradas, e toda vez demostraron a comprensión dos conceptos de fracción equivalente, e de simplificación e amplificación de fraccións presenteilles, a través do meu curso na aula virtual do instituto (á que podían acceder dende a propia UD) a calculadora simbólica Wiris para a obtención de fraccións equivalentes.
    • Como solución a outra parte do mesmo problema anterior, e tamén dende a aula virtual manexaron unha aplicación para o cálculo do mínimo común múltiplo de dous ou máis números de Descartes.
    • Resultoume moi agradable e simpático, a comprobación do feito comentado por profesores e profesoras que realizaron a experimentación en cursos anteriores: alumnos e alumnas que normalmente teñen unha actitude pasiva cara a materia e o traballo individual na aula ordinaria, fixeron explicito máis de unha vez e en diferentes círculos que lles estaba gustando o tema de fraccións pero... “Estou a traballar moito, case prefiro estar na clase de sempre que traballo moito menos”.
    • Extraño, pero creo que para nada ten que ver coa experimentación, foi que soamente cinco alumnos dos 21 totais que conforman o grupo me entregaron tres boletíns de exercicios moi sinxelos a data indicada, un luns, despois de irllelo recordando durante todas as sesións da semana anterior. Que empreguei para formarme un xuizo de valor do traballado ate o momento. Decidín gratificar con un tercio de punto de exame por cada boletín aos alumnos involucrados. Ao seguinte día todos me entregaron os boletíns, claro que sen a bonificación anterior.
    • Todos os equipos funcionaron correctamente, para iso o traballo previo a levar aos alumnos á aula de informática.
    • Resultou, á postre, unha moi boa decisión o instalar en modo local a web, pois dous días de decembro se caeu a rede no centro. Eles, seguiron traballando con normalide. O notaron en parte, pois non accederon durante eses dous días a wiris e a escea de descartes de múltiplos e divisores.
    • Grazas a súa curiosidade, e a que realmente xa aprenderan algo, atopáronse con varios erros na aplicación que daba como bos malos resultados e como malos bos resultados.
    • Facer notar tamén o agradecemento ao profesorado do centro que me facilitou, a total dispoñibilidade da aula de informática para todas as sesións semanais, pois con ningún grupo dos tres que teño de 2º ESO podería disfrutar de tal situación.
    • Así mesmo a total dispoñibilidade da equipa directiva do centro dándome prioridade para a posta a apunto dos ordenadores da aula de informática cando os meus coñecementos se quedaban curtos co apoio da empresa que os xestiona no centro. Pois, antes se terían que ocupar de outras eventualidades, pero grazas a preocupación da equipa directiva se solventaron as miñas necesidades tan pronto como o necesitei.
    • Os dous alumnos que disfrutan dunha adaptación curricular significativa  traballaron encantados coas aplicacións: "Para currar na aula de informática" (web do curso meu na aula virtual do IES Francisco Aguiar que permite a entrada como convidado), cando estaban na aula, coas actividades que tiña preparadas de Jclic. Ningún dos dous traballaba neste momento o concepto de fracción, nin con materiais Descartes.
    • Houbo dous grupos de dous alumnos que ían a un ritmo de traballo (non sei si de aprendizaxe) sensiblemente máis rápido que o resto. Un dos grupos, no que si era o ritmo de aprendizaxe máis rápido, por momentos, quixeron e así fixeron, axudarme con resolución de dúbidas ao resto de compañeiros.
    • O clima de traballo na aula foi moi similar ao da aula de traballo. Pasados os primeiros días de novidade os roles de cada un volveron a ser os de sempre. Unha vez foi requerida a saída da aula por un par de minutos para reflexionar sobe o que estaba a facer dentro.
    • Máis de unha alumna e alumno me solicitaron a páxina para poder traballar en modo local na casa, outros facíano na rede.
    Rematada a experimentación realicei a avaliación respectiva deste tema na que tiven en conta o seguimento do caderno-guía aí como a elaboración do propio caderno xunto cunha proba escrita. Tamén se realizou a enquisa final requerida no curso.

Datos de avaliación:
    Os datos recollidos ao longo das sesións no diario de clase quedaron reflectidos no resumo do mesmo da práctica 4, así mesmo comentei con anterioriade o fenómeno extraño que se me deu ao non entregarme en data os tres traballos requeridos nas respectivas follas de traballo, o que si cabe sinalar é que (tamén debido ao seu carácter de contido básico) que todos, os que entregaron tanto en data como fora dela, estaban correctamente resoltos.
    No referente aos resultados das enquisas iniciais comentar que:
  • se pode observar claramente que se trata dun grupo dun nivel académico medio onde tamén hai cabida a alumnos e alumnas dun nivel baixo así como alto, dito quedou anteriormente que esta tamén foi unha das causas da súa escolla.
  • Asemade, trátase dun grupo de cativas e cativos inquedos, cunha gran ilusión, en xeral, por aprender cousas novas - temos alumnos que manifestan unha predilección pola asignatura xa que nela se rnfrontan a problemas curiosos, alumnos que se divirten coa materia... - e sobor de todo, alumnos con entusiasmo por empregar o ordenador no seu día a día académico.
  • Observamos tamén que lle conceden unha gran importancia a materia, e en xeral a valoran en boa medida... Claro, teremos que fiarnos destas respostas cando eles sabían que eu mesmo as ía recoller, pero na confianza se ten que basar a eduación... non si?
  • Todos eles teñen manexado e manexan habitualmente o ordenador, aínda que claro está, xeralmente para acceder as redes sociais da internet para estar en contacto cos seus iguais, pero coa introducción destas ferramentas no curricúlo conséguese, ao meu xuizo, que observen tamén o ordenador como unha moi potente ferramenta na que poder apoiar a súa aprendizaxe.

    Realizamos a experiencia: fomos tódalas sesións a aula de informática...
   
    ... E no referente aos resultados das enquisas finais podería resaltar quizas que:
  • na aula se sentiron, en xeral agusto e mantiveron a ilusión ate o último día da experiencia, de ahí a cantidade de observacións positivas realizadas no primeiro bloque de cuestións, toda vez que un par de cativas, situadas nas esquinas pechadas da U que formaban as mesas, se deberon sentir puntualmente faltas de espazo;
  • xunto con outro cativo que parece ser, o curioso é non me tivese dito nada antes ningún dos tres, apreciaba moi próximas as pantallas da computadora.
  • O software tivo unha acollida xenial, incluso eles mesmos, como comentei anteriormente, atpaban erros na súa programación e mo facían saber.
  • Traballon en grupo ou individualmente a escolla deles mesmos, soamente, e por un día, separei un grupo que se volveu a xuntar e traballar ban os seguintes días.
  • A unha alumna fíxoselle tedioso o seguimento do caderno-guía, en palabras textuais ( sorprendente por outra banda, pois esta non é a linguaxe que eu obsevo, nin permito, diariamente no trato con esta alumna) : "O caderno guía era un asco, porque te mareabas" en fin, non sei moi ben a que se refire, non puiden, a día de hoxe aclarar esta cuestión con ela. O que si notei, e se pode comprobar, é que quizais incluín demasiado texto no mesmo ( Xa Xosé Eixo mo fixo notar antes de comezar a experiementación, este será o momento para darllela razón, aínda que claro está, ru faríao con outras palabras!). Así e todo, ningún outro alumno se queixou, a non ser polo baixo, do mesmo.
  • Botaron, máis de un, de menos ao profesor. E con isto non se pense que su non estiven :-), se non que cecais lles día demasiada autonomía para ser a primeira vez, quizais os soltei moi pronto da man... este feito desenvolvereino máis na valoración personal que farei á finalización desta epígrafe. PArei tres veces para outras tantas explicación ao gran grupo... pero claro, tamén botaron en falta outra dos momentos fermosos da laboura de ensino-aprendizaxe: mancharse de xiz, en palabras dun alumno: "botei de menos sair á pizarra a correxir" , non sei, pero xa o fun meditando durante a experimentación, creo que o óptimo estaría (como sempre, esto sí debe de ser unha máxima, un teorema... haberá que profundizar na xeralización :-) ) nalgún punto medio. É dicir: tentar que leven un mínimo ritmo de aprendizaxe e realizar convintes sesións ao xeito de posta en común, de valoración xeral: que aprendemos? que fixemos ate o de agora? Deste xeito poder obter maior beneficio uns dos outros... Cómpre pensar sobre isto!
  • Todos valoraron que si se pode aprender co ordenador, pero non todos o fixeron como cabería esperar dos seus respectivos antecedentes previos coa materia, aínda que en xeral, as calificacións se mantiveron moi semellantes ás do primeiro exame, nalgúns casos "baixaron" sensiblemente un anaco en comparación co primeiro exame. Pero non creo que isto se lle poida botar en cara ao ordenador. Situación que amoso na seguinte táboa:
Alumnos/as A1 A2 A3 A4 A5 A6 A7 A8 A9 A10 A11 A12 A13 A14 A15 A16 A17 A18 A19 A20 A21
1º Exame 7,85 7,50 4,40 -- 4,95 4,25 4,90 1,25 5,30 2,25 6,45 7,75 ---- 1,25 7,35 3,75 5,70 5,70 5,35 7,35 5,25
2º Exame 7,04 5,25 2,75 4,00 6,75 5,25 4,50  ---  4,90 1,50 4,35 5,00 6,00 1,25 7,29 4,25 5,00 5,50 5,35 6,25 5,00
  • Pero, para ser honestos, creo que poderían ter sacado mellor proveito ao tema, e non só na cualificación do exame que ten a súa relativa importancia e sí a hora de ter interiorizado, comprendido e exportado mellor certos conceptos tendo realizado algunha posta en común máis que para resolver dúbidas xeralizadas, a manexabilidade das fraccións empregadas... máis que nada tendo solucionado dito no punto anterior ao que comento os resultados dos exames.
  • A verdade é que eles o disfrutaron e así o reflectiron na enquisa como tamén se pode entrever das respostas e valoracións do último ou anteriores epígrafes.
Valoración personal:
    Ah... pois en xeral é moi positiva, a actitude das cativas e os cativos na aula, o moito que traballaron día a día (feito este tamén sinalizado anteriormente), o seu inerese por toto o que estaban a facer e... finalemte as gañas que lles quedou de máis. Feito que terá a súa recompensa, pero xa fora do marco desta experimentación, pois as datas da mesma esto impoñen.
    En canto á consecución dos obxectivos iniciais, pois dicir que plenamente satisfeitos, dicir o contrario non sería coherente co parágrafo inmediatamente anterior. Por contra, sorprendeume o que xulgo baixo rendemento no exame por parte dalgúns alumnos, feito que na xunta de avaliación do grupo se viu relativizado por a comparativa coas outras materias e resto do profesorado do grupo. Aínda así, supoño que por mor da novidade, da primeira vez, da pouca manexabilidade das fraccións... a aprendizaxe se víu un anaquiño alterada. Asemade, a grandes rasgos, se acadaron, os obxectivos matemáticos deste tema.
    Outro aspesto a valorar, é que, cecais por ser a primeira vez que traballaban de xeito tan autónomo se toparon con maior dificultade da que eu xulgaba inicialmente. Para ontra vez, con alumnado diferente, ou con outro tema máis adiente co mesmo grupo, o proceso de "destete" debería ser máis progresivo.
    Habería, que tratar, pois igual non o fixen o suficientemente ben neste aspecto, que ir apremiando mías aos máis rezagados, para non chegar aos últimos días antes do exame con presas... Esixir un maior traballo personal na casa, pois o feito de non ter entregado as tarefas obrigatorias nas datas requeridas puido verse influenciado por non "ter estado máis enriba deles", claro, o proceso de independización por parte deles debe ser máis progresivo, todo está relacionado co anterior, non si?
    Menos mal que os materiais de Descartes en xeral, e os de EDAD e particular o teñen todo polo miúdo, para traballar de xeito autónomo ( ou por contra, máis guiado), pero o feito da responsabilidade que a propia alumna debe adquerir coa súa aprendizaxe é un proceso de maduración que ten que aínda moi traballado, tanto dende a aula como dende a proia casa dos almnunos. Feito que tamén favorece o poder traballar dende a casa cos materiais que traballan na aula.
    Agora, e a modo de conclusión de todo isto: pois... estou plenamente convencido que o manexo na aula dos materiais de Descartes, ben xa elaborados tal cual , ben modificados e adaptados previamente ( ou coa inclusión dun caderno-guía), ou ben feitos por nós, iniciden de xeito notable en todo o que ten que ver co proceso de ir cara unha aprendizaxe autónoma por parte das alumnas e alumnos. Permítenos a nos como prefesores atender a máis alumnos que necesiten máis de nós... en fin, que os seguiremos empregando entanto en canto a dispoñibilidade da aula de ordenadores e a dispoñibilidade do meu lecer o permitan.
   
Indicación sobre posibles cambios no deseño da Unidade empregada ao ter observado dificultades durante a experiencia:
    Neste epígrafe soamente farei notar o dito na descrición do desenrolo da experiencia no relativo ao uso de números, ao meu xuizo pouco manexables que enturbian o camiño que se persegue. Xunto co comentado nos tres últimos puntos do epígrafe " Datos de avaliación" sobre o papel do profesor na aula de informática.

    E xa para dar por finalizado o presente discurso dicir que... Que pracer foi ter formado parte desta curta pero intensa experiencia!!! Grazas Xosé por non terme deixado abandonalo barco ao comezo da travesía, ah... cantas veces me teño lembrado de ter pensado non poder feito con isto e as outras tarfefas nas que me vin involucrado paralelamente esta. Ao final púidose facer, aínda que mellorable. Poderase repetir, pois seguirei traballando algún tema máis e volverei, alo menos cun tema de funcións para 2º ESO. E agardo que co resto dos grupos... crucemos dedos para poder dispor de a lo menos o 75% das sesións na aula de ordenadores ( 3 na aula de ordenadores, unha na tradiciona - máis ou menos - . A ver se con isto soluciono unha das observacións feitas anteriormente sobre aspectos a mudar para outra...)
    Todos cumplimos razonablemente, sí, os obxectivos marcados ao inicio desta experiencia e... o que non é menos importante: Todos disfrutamos, e todos aprenderon un anaco... Porque: pódese traballar, pódese aprender, pero tamén se pode facer o mesmo disfrutandoo!
    Parafraseando a Claudi Alsina:
    "También nosotros, profesorado de matemáticas, tenemos derecho a hablar de ideales, y de amor y de vida y de futuro y de colores, y de horizontes y de estrellas.
    Nosotros no somos únicamente los portavoces de axiomas indiscutibles y verdades racionales.
    Nosotros somos apasionados por las matemáticas y por compartir esta pasión con los demás.
   Nosotros creamos ilusión y estímulo, sorpresa y alegría desde la generosidad de nuestro decidido amor por el progreso y la formación de las personas.
    La matemática rigurosa se enseña con la mente, la matemática hermosa se enseña con el corazón."
   
Moitas grazas e boa sorte!


                                                                                                                                  
  Óscar Domínguez Pérez 
logo
 
© Ministerio de Educación. EDA 2009